Bilanço Esasına Göre Ticari Kazanç Nedir?

Bilanço Esasına Göre Ticari Kazanç

Bilanço esasına göre ticari kazanç, mali bilançolar üzerinden hesap dönemi sonunda ve başındaki öz sermaye tutarları arasındaki farktır. Ayrıca; hesap dönemi içinde söz konusu işletmenin sahip veya sahiplerince;

• İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir,
• İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.

Dönem sonundaki öz sermayenin dönem başındakine göre fazla olan kısmı o dönemin ticari kazancı sayılır. Tersi durumda ise fark, zararı gösterir.

 ✅  Bilanço Nedir?  ➤

Ticari Kazancın Bilanço Usulünde Tespit Edilmesi

Ticari kazanç elde eden mükellefler Gelir Vergisi Kanunu’na göre iki gruba ayrılırlar,

• Esnaf muaflığından yararlanan ve gelir vergisine tabi olmayanlar,
• Esnaf muaflığından yararlanmayan ve gelir vergisine tabi olanlar.

Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabı ise, kazancın tespit usulü bakımından ikiye ayrılmaktadır.

• Basit usulde gelir vergisine tabi olanlar,
• Gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar.

Gerçek Usulde Vergilendirme

Basit usul koşullarını taşımayan gelir vergisi mükelleflerinin ticari kazançları gerçek usule göre tespit edilir. Gerçek usule tabi mükellefler tutacakları defterler yönünden iki sınıfa ayrılırlar:

• Birinci sınıf tacirler (Bilanço esasına göre defter tutanlar)
• İkinci sınıf tacirler (İşletme Hesabı esasına göre defter tutanlar)

Aşağıda yazılı tüccarlar; Birinci Sınıf Tacirler (Bilanço esasına göre defter tutanlar)

• Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanlardan yıllık alımları veya satışları tutarları Vergi Usul Kanunu 177.maddesinde belirtilen miktarlardan fazla olanlar,
• Diğer işlerle uğraşanlardan bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı Vergi Usul Kanunu 177. Maddesinde belirtilen miktarı aşanlar,
• Yukarıda yazılı işleri beraber yapanlardan iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı Vergi Usul Kanunu 177. Maddesinde belirtilen miktarı aşanlar,
• Her çeşit ticaret şirketleri,
• Kurumlar vergisine tabi diğer tüzel kişiler,
• Kendi istekleri ile bilanço esasına göre defter tutanlar.

Bilanço Esasına Göre Ticari Kazancın Tespiti

Birinci sınıf tacirler, hesaplarını bilanço esasında tutacakları defterlerde takip ederler. Birinci sınıf tacirler, hesap dönemi sonunda bilanço çıkarırlar. Bunun için işletmeye dâhil mevcutları, alacakları ve borçları saptarlar ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerlerler. Ticari bilançonun vergi kanunlarına uyumlaştırılmış haline mali bilanço denir.

Bilanço esasına göre ticari kazanç, mali bilançolar üzerinden hesap dönemi sonunda ve başındaki öz sermaye tutarları arasındaki farktır. Ayrıca, hesap dönemi içinde söz konusu işletmenin sahip veya sahiplerince;

• İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir,
• İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.

Dönem sonundaki öz sermayenin dönem başındakine göre fazla olan kısmı o dönemin ticari kazancı sayılır. Tersi durumda ise fark, zararı gösterir. Ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile Gelir Vergisi Kanununun 40 ve 41. madde hükümlerine uyulur.

Bilanço esasına göre Ticari kazanç: Dönem sonu Öz sermaye – Dönem Başı Öz sermaye + İÇD – İED

İÇD: İşletmeden çekilen Değerler
İED: İşletmeye Eklenen Değerler

Öz Sermayenin Hesaplanması

Öz sermaye işletmenin bilançosuna dayanılarak hazırlanır.

Vergi Kanunu (m. 192) bilançoyu: Envanterde gösterilen kıymetlerin tam ve karşılıklı olarak değerleri itibariyle düzenlenmiş özetidir şeklinde açıklamıştır.

Aynı maddeye göre, bilanço aktif ve pasif olarak iki tabloyu: Aktif tablosunda mevcutlar ile alacaklar pasif tablosunda da borçlar gösterilir. Aktif tablosuna, varsa zarar da eklenir.

Zarar gerçek anlamda değildir; ancak muhasebe anlamında denkliği sağlamak bakımından aktife yazılır.

Aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark öz sermayeyi oluşturur. Öz sermaye pasif tablosuna kayıt olunur; böylece aktif ve pasif tabloları toplamları denkleştirilir.

Bunlar gerçek anlamda pasif değildir; çünkü işletmenin kendi kendine olan borçlarını ifade eder.