Dış Ticaret Dengesi Nedir?

Dış Ticaret Dengesi (Foreign Trade Balance)

Yurt içinde yerleşik kişiler ile yurt dışında yerleşik kişiler arasında gerçekleştirilen ve gümrüklerden geçen mal ihracat ve ithalat tutarları arasındaki farkı ifade eder. İhracatın ithalattan fazla olması durumunda dış ticaret fazlası, tersi durumda dış ticaret açığı oluşur.

✅  Faaliyet Oranları Nedir?  ➤

Dış ticaret dengesi, aynı zamanda ticaret dengesi olarak da bilinir, bir ülkenin mal ve hizmet ihracatının toplam değeri ile belirli bir süre, genellikle bir yıl boyunca mal ve hizmet ithalatı arasındaki farktır.

Bir ülkenin mal ve hizmet ihracatı ithalatından fazlaysa, o ülkenin pozitif ticaret dengesi veya ticaret fazlası vardır. Bu, ülkenin ithalata harcadığından daha fazlasını ihracatından kazandığı ve aradaki farkın ülkenin ekonomik büyümesine katkıda bulunduğu ve döviz rezervlerini artırdığı anlamına gelir.

Öte yandan, bir ülkenin mal ve hizmet ithalatı ihracatını aşarsa, negatif bir ticaret dengesi veya ticaret açığı vardır. Bu, ülkenin ihracattan kazandığından daha fazlasını ithalata harcadığı anlamına gelir ve aradaki fark, ülkenin döviz rezervlerinin azalmasına ve ekonomik büyümesinin yavaşlamasına katkıda bulunabilir.

Bir ülkenin ticaret dengesi, para biriminin döviz kuru, uluslararası piyasalardaki rekabet gücü, ticaret politikaları ve küresel ekonomik koşullar gibi bir dizi faktörden etkilenir. Bir ülkenin ekonomik sağlığının ve uluslararası pazarlarda rekabet etme yeteneğinin önemli bir göstergesidir.

Dış Ticaret Dengesi Nasıl Hesaplanır?

Temelde ihracat ve ithalat değerlerinin birbirine eşit olması ile dengelenen dış ticaret dengesi, oldukça basit bir formül ile hesaplanabilmektedir. Bu bağlamda ihracat ile ithalat değerlerinin birbirlerine olan oranları hesaplanmaktadır. Ancak dış ticaret dengesi formülünden söz edilirken bazı hususlara da değinilmesi gerekmektedir. Bahsedilmesi gereken hususlar arasında ise dış ticaret hacmi ve ihracatın ithalatı karşılama oranı bulunmaktadır. Söz edilen bu unsurların nasıl hesaplandığı ise aşağıdaki gibi belirtilebilmektedir;

• İhracat ve ithalat değerlerinin toplamı, bir ülkenin dış dünya ile gerçekleştirdiği ticaretin hacmini temsil etmektedir. Dolayısıyla dış ticaret hacmi hesaplama formülü; “dış ticaret hacmi = ithalat + ihracat” olarak belirtilebilmektedir.

• Mevcut durumda ithalat için gerekli olan dövizin, hangi oranda ihracattan alınan dövizlerle karşılandığı ise ihracatın ithalatı karşılama oranı formülü ile saptanmaktadır. Yani bu değerin hesaplanması için kullanılan formül; “ihracatın ithalatı karşılama oranı = ihracat/ ithalat” olarak gösterilebilmektedir.

Ticaret dengesi, belli dönem içinde gerçekleştirdiği mal ve hizmet ithalatı ile ihracatı arasındaki değer farkı. Bir ülkede yaşayanlar ile öteki ülkede yaşayanlar arasında gerçekleşen her türlü işleme gerçekleştiren her türlü işlemi içeren ödemeler dengesinin bir birleşimidir.

İhracat miktarı, yurt dışına satılan malların değerleri toplamına eşitken; ithalat miktarıysa yurt dışından ülkeye giren malların değerleri toplamına eşittir. Buna göre dış ticaret dengesi ihracat ile ithalat arasındaki ilişkiyi açıklar.

Ülke ihracatı, ithalatından büyükse net ihracat 0'dan büyük olur. Bu durumda, ülkenin dış ticaret fazlası vardır. Aksine, ülke ihracatı, ithalatından küçükse net ihracat 0'dan küçük olur. Bu durumdaysa ülkenin dış ticaret açığı vardır. Ülkenin ihracat ve ithalat değerlerinin birbirine eşit olması durumundaysa net ihracat 0'a eşittir ve dış ticaret dengesi 0'dır. Ülke dış ticareti dengededir.

Mal ihracatı ile ithalatı arasındaki farka dış ticaret dengesi veya kısaca ticaret dengesi denir. Bu fark negatif bir değer ise ticaret açığı, pozitif bir değer ise ticaret fazlası söz konusudur.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 1996’dan bu yana dış ticaret verileri;
Türkiye’de dış ticaret açığı 2022 yılında 110 milyar doları aştı. Bu 1996 yılından bu yana görülen en yüksek dış ticaret açığı oldu.
İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 yılında yüzde 70 oldu. 2022’de hem ihracat hem de ithalat son 27 yıldaki en yüksek seviyeye erişti.
Ticaret Bakanlığı 2022 yılı dış ticaret istatistiklerini açıkladı. 2022 yılında geçtiğimiz yıla göre, ihracat yüzde 12,9 oranında artışla 254,2 milyar dolara, ithalat ise yüzde 34,3 oranında artışla 364,4 milyar dolara erişti. Dış ticaret açığı ise 110,2 milyar dolar oldu.