Amortisman Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Amortisman

Bir şirkette 1 (bir) yıldan daha uzun süre kullanılacağı düşünülen duran varlıklar her yıl eskiyerek değer kaybeder. Bu değerin o yılın gelirlerinden bir payı gider olarak düşülerek bir hesapta toplanır. Bu işleme ’amortisman ayırmak’ denir.

Amortisman, diğer adıyla yıpranma payı, işletmelerin kullanmak üzere aldıkları varlıkların aşınması, eskimesi doğrultusunda gösterilecek olan gider payıdır. İşletmelerde normalde aldıkları eşyaları 1 yıldan uzun bir süre kullanırlar. Bununla birlikte zaman içinde her türlü varlığın deformasyona uğraması da söz konusu olur. Böyle durumlarda varlıkların ekonomik ömrü boyunca gider yazılması gerekir. Giderlerin yazılması için de bu varlıklar kullanıldıkları muhasebe dönemlerine ayrılması gerekir.

✅ Balon Ödeme Nedir? ➤

Amortisman Ayırma Şartları Nelerdir?

Amortisman ayırmak için belli şartlar gerekir. Bunların başında ise varlığın 1 yılı aşkın bir süredir kullanılıyor olması şartı yer alır. Kullanımı bu süreyi aşmış olan varlığın aşınmaya, eskimeye, yıpranmaya maruz kalmış olması gerekir. Değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır olmalıdır. Son olarak ise Vergi Usülü Kanunu’na (VUK) göre, bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için alım değerinin 2022 yılı için en az 2.000 TL olması gerekir. Belirtilen bu değer her sene Maliye Bakanlığı tarafından yeniden değerlemeye tabi tutularak arttırılmaktadır.

Bir firmada bir yıldan fazla kullanılacağı düşünülen ve herhangi bir biçimde değerden düşmesi söz konusu olan ekonomik değerlerde (taşınmazlar, bunların tamamlayıcı parçaları, ayrıntıları, makine, teçhizat, vb.) oluşacak değerlerin bir yıl içinde uğradıkları değer kayıplarının üretilen malların maliyet tutarlarına eklenmesi veya söz konusu kayıpların o yılın giderleri arasına yazılması amortismanının konusunu oluşturur. Arsa masrafı, amortisman hesabına dahil edilmez. Amortismandan kaynaklı masraf, bir sonraki seneden başlamak üzere giderler arasına aşağıdaki metotlardan birine uygun olarak yazılır.

İki uygulanma şekli vardır

1. Sabit amortisman
2. Azalan bakiyeler

• Ayrılacak tutar eşit parçalara bölünerek yıllara yayılır
• En başta büyük bir kısım ilk yıla ayrılır. Daha sonra ise bu miktar giderek azalır.

Mali açıdan gelirleri giderlerinden çok olan firmalar daha az vergi vermek için giderleri yükseltmek için azalan bakiyeler yönetimini kullanırlar. Daha az kar eden ve sektöründe ortalama olan bir firma için ise sabit amortisman yönetiminin uygulanması firma için daha uygundur.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

Vergi Usul Kanunu‘nun (VUK) 315. maddesine göre amortismana tabi olan maddi varlıklar, Maliye Bakanlığı’nın iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerini dikkate alarak tespit ve ilan ettiği oranlar üzerinden hesaplanır.

Amortisman hesabı için birbirinden farklı yöntemler kullanılabilir. En çok kullanılan amortisman yöntemleri ise;

Normal Amortisman Yöntemi: Bu yöntem eşit tutarlı amortisman olarak da bilinir. Bu yöntemde amortisman tutarı maddi duran varlığın tutarına sabit bir amortisman oranı uygulanarak veya tutar ekonomik ömre bölünerek hesaplanır.

Örnek: Bir işletmenin KDV %18 hariç olmak üzere ederi 10.000 TL olan bir demirbaş edindiğini ve bu demirbaşın 10 yıllık ekonomik ömrü olduğunu varsayalım. Normal amortisman yöntemi ile hesap yapmak için:

Amortisman oranı 1/ekonomik ömür olarak hesaplanır. Yani 1/10 = 0,10’dur. Yüzde karşılık ise %10’dur.

Bu durumda, yıllık amortisman değeri: 10.000 x %10 = 1.000 TL’dir.

Aynı hesabın farklı yöntemi ise tutarı ekonomik ömre bölmektir. Bu durumda hesabımız 10.000 / 10 = 1.000 TL olacaktır.

Azalan Bakiyeler Yöntemi: Bu yöntem, hızlandırılmış amortisman yöntemi olarak da bilinir. Azalan bakiyeler yönteminde varlıklar, normal amortismana göre iki kat hızlı giderleşir. Giderleşme işlemi alış tutarı üzerinden değil, sene başına devreden net defter değeri üzerinden hesaplanır.

Örnek: Bir işletmenin KDV %18 hariç olmak üzere ederi 100 TL olan bir demirbaş edindiğini ve bu demirbaşın 5 yıllık ekonomik ömrü olduğunu varsayalım;

İlk yıl: 100 / 5 x 2 = 40 TL olarak giderleştirilir.

İkinci yıl: (100 – 40) = 60 / 5 x 2 = 24 TL olarak giderleştirilir.

Üçüncü yıl: (60 – 24) = 36 / 5 x 2 = 14,40 TL olarak giderleştirilir ve hesap her yıl bir önceki yılı baz alarak bu döngüde devam eder.

Yani bu yöntemde giderleşme miktarı gittikçe azalır.

Fevkalade Amortisman Yöntemi: Bu yöntem, yangın, deprem, sel gibi doğal afet ve benzeri ekstrem durumlarda varlıkların sabit değerinin kısmen ya da tamamen kaybolması sebebiyle uygulanır. Böyle bir durumla karşılaşan işletmeler, ilgili idareye başvurarak varlıklarının belirli bir bölümünün amortize edilmesini talep edebilirler.

Kaynak: https://www.gib.gov.tr/yararli-bilgiler